Kütahya ve yöresi ağızlarında yazı dilimizde bulunan ve genel Türkçe ile ortak olan temel ünlüleri ile bazı Anadolu ağızlarında da bulunan kapalı e (?) ünlüsünün yanında, komşu seslerin etkileri yada konuşan kimselerin konuşma özelliklerine bağlı etkiler altında oluşmuş ve boğumlanma nitelikleri değişmiş ünlü türleri vardır.
Çamâşır, gelcekmin < gelecek misin , böle ? < böyle , guyvıceklerse< koyuvereceklerse , gitmiyo?< gitmiyor , n~o ? lcamış < ne olacakmış .
Kütahya ve yöresi ağızlarda iki yada daha fazla heceyi kaynaştırıp uzatarak bir tek hece haline getirilmektedir.Bölgemiz ağızlarında içseste ünlüler arasında bulunan ünsüzler eriyip kaybolurlar ve kendi heceleri içinde bulunan ünlüler ile kaynaşarak onları uzun ünlüye dönüştürürler.
mara< mağara , düün< düğün , garla< karılar , ırat< rahat , ibram< İbrahim , şikatçi< şikayetçi , ok ? lamız< oklavamız , aşcesen< açacaksan , yamır< yağmur , amet< Ahmet , aşam< akşam , galfa< kalfa , gada< kadar , penir< peynir .
Bölgemiz ağızlarındaki bütün ünlülerde kısalık görülür.
Ge olum< gel oğlum , c?ara< sigara , mãf eTdi< mahvetti ,
Ağızlarda olan bütün dar ünlülerde görülen genzelleşme, bölgemiz ağızlarında yalnız a ünlüsü üzerindedir .
sã< sana , bã< bana
Türkçe yazı dilinde dudak ünsüzlerinin yanında yuvarlak olarak bulunan ünlüler, bölgemiz ağızlarında dil benzeşmesine uyarak genellikle düzleşmiştir.
yımırta< yumurta , davıl< davul , yazakan< yazarken
ünlü kalınlaşması olayı bölgemizde pek seyrek görüldüğü halde, ünlü incelmesinin örnekleri fazladır.
ağec< ağaç , ak ? ıdeş< arkadaş , buldey< buğday , ganel< kanal
Ünlü değişmesi bölgemiz ağızlarında genellikle bütün ünlülerde görülmektedir.
eccik< azıcık , madinoz< maydanoz , misir< mısır , baraba< beraber , hanâ< hani , duşman< düşman , k ? ını< kına , imin< emin , urdan< oradan , kötaya< Kütahya , gocuman< kocaman , büber< biber
Kütahya ve yöresi ağızlarında genellikle vurgusuz olan orta hece ünlüleri kısalır ve bazen düşer.
ordan< oradan , çağrır< çağırır , yimbeş< yirmi-beş , gayınna< kayın-ana .
Bölgemiz ağızlarında l,r,ş ile başlayan yabancı kelimelere genellikle i,u ünlüleri ek lenir.
ilazım< lazım , erceb< recep , ırza< rıza , ürya< rüya .
Bazı durumlarda kapalı bir hecenin sonunda türeme bir a,e,ı,i, ünlüsü bulunur.
Bi yandana< bir yandan , sekizen< seksen , endirikene< indirirken .
Kütahya ve yöresi ağızlarda, içses çift ünsüz bulunan yerlerde birinci ünsüz tonsuz olsa bile, ikinci ünsüz genellikle tonlu ve tonlulaşma eğilimindedir.
mutvak< mutfak , gıpgırmızı< kıpkırmızı , garagol< karakol ,ısbınak ?< ıspanak
Birinci hecelerinde yuvarlak ünlü bulunan çift heceli kelimelerin ikinci hecelerinde bulunan düz ve geniş ünlüler, bazen darlaşıp yuvarlaklaşarak dudak benzeşmesine uğrarlar.
soru< sonra , gocu< koca ,
Haftanın Günleri
duşamba (Pazartesi)
derneK (Salı)
bazar (Çarşamba )
cum~aşamı -peşembe (Perşembe)
cumeyi (Cuma)
cumey~ertesi (Cumartesi)
girey (Pazar)
C.tesi Mart 15, 2008 11:25 am
